Sewa Bank received award The Inclusive Finance India Award, 2017 contribution to Advancing Financial Inclusion in India"by Access on 11th December, 2017.

Women’s bank? SEWA has been doing it for 39 years
At the counter near the bank entrance, two women are helping illiterate women clients fill out their passbooks. Many other clients—again, women—stoop over women officials in their cubicles. There are no men here. This isn’t the all-women’s bank that Union finance minister P. Chidambaram proposed in the 2013-14 budget. It’s the Shri Mahila SEWA Sahkari Bank Ltd, Ahmedabad,  one that has been around for 39 years.

In the late 1960s, Ela Bhatt, as chief of the women’s wing of a textile labour union, recognised the multiple problems faced by women workers and gradually organised them, by 1972, into the Self-Employed Women’s Association (SEWA). Its founders soon realised that these working women needed savings and credit services, but existing banks weren’t keen on dealing with illiterate women, who wouldn’t know how to handle their passbooks, would arrive in work-stained clothes, often with babies in hand. So, two years on, SEWA set up a cooperative bank for women, beginning with 4,000 members.

Chidambaram plans to provide Rs 1,000 crore to set up an all-women bank in the public sector. SEWA Bank, in contrast, began with Rs 1 lakh, contributed by members. Today, it has a working capital of Rs 200 crore and serves four lakh women.

Jayshree Vyas, 60, has been the managing director of the bank for 25 years. She says one of the chief objectives is to help poor self-employed women to keep out of the trap of borrowing from money-lenders. She tracks the capital-time chart of a typical client and points out how it starts with debt, moves into savings, and then on to business expansion and buying a house of their own. One example, albeit a client who’s just starting out, is Jyoti Makwana, 26, who makes and sells PoP figurines. Her working capital has come from the third loan she has taken from the bank. "At 1.5 per cent interest per month, it’s advantageous," says the high school dropout.

Lesson hour? PC at SEWA Bank
But there’s more to the bank than just financial services, says Vandana Shah, 57, its general manager. She has been with the bank since 1976 and says it has been an innovator all along. "It’s only recently that the RBI came up with know-your-customer (KYC) guidelines, but we’ve been strict about that since inception," she says. The bank now employs 250 officials at seven branches across Gujarat. But Shah remembers how a five-member team used to run the bank from the foyer of a textile unit, helping uneducated workers not only with their finances but also their personal problems.

Jaya Bhavsar, 46, a client who earns from stitching and embroidery, appreciates the personal touch. She took a loan for house repairs one-and-a-half years ago, and says the staff explains to her all the technicalities of repayment. She wouldn’t want to go to any other bank.

Much of this commitment has been won by the 150 community leaders, or "bank sathis", who liaise between the bank and clients. Thanks in part to them, and to the staff’s attitude to clients, transactions worth Rs 1,500 crore took place at the bank over last year.

Lopa Raval, the cashier at the head office, says the work gives her satisfaction, and recounts one Saturday afternoon when a woman came crying to the bank after the counter had been shut, seeking withdrawal of money for her daughter’s hospitalisation. Of course, the bank obliged her.

As Raval speaks, an announcement is being made for clients to subscribe to the New Pension Scheme (NPS), for which the bank is an aggregator. But long before the NPS, SEWA Bank had tied up with Unit Trust of India to create a pension scheme for its clients, who otherwise wouldn’t have saved for old age. It had been inaugurated by Chidambaram. A case of grassroots innovation and initiative beating government. Of the minister’s proposed all-women’s bank, Vyas says she’d like to wait and watch, for "we are yet to see whether it will reach rural areas and whether its systems will suit poor women". SEWA Bank could perhaps give them some valuable lessons.

કર્ણાવતી આર્ટ ગેલેરી ખાતે વિમેન્સ ડે નિમિત્તે ત્રણ ફોટોગ્રાફર નરેન્દ્ર ઓતિયા, આનંદ પટેલ, વ્રજ મિસ્ત્રીના ફોટો એક્ઝિબિશનનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. એક્ઝિબિશનમાં મૂકવામાં આવેલા ફોટોગ્રાફ્સ અમદાવાદ સિવાય આજુબાજુના ગામડાંમાં શૂટ કરવામાં આવ્યા છે. મુખ્ય વિષય તરીકે મહિલાઓની એક્ટિવિટીને ધ્યાનમાં રાખવામાં આવી છે. મહિલાઓ જે રોજબરોજના કાર્યમાં જોડાય છે તેને બારીકાઇથી કેમેરામાં કંડારવામાં આવી છે. નરેન્દ્ર ઓતિયા જણાવે છે કે, આમ તો હું બેન્કમાં કામ કરતો સામાન્ય કર્મચારી છું. સાથોસાથ છેલ્લા ૩૫ વર્ષથી ફોટોગ્રાફી સાથે પણ સંકળાયેલો છું. જ્યારે પણ બહાર જવાનું થાય ત્યારે હું અચુક કંઇક નવું કેમેરામાં કેદ કરવા માટે મથતો હોઉં છું. આ એક્ઝિબિશનના દરેક ફોટોગ્રાફ પાછળ એક સ્ટોરી રહેલી છે. એક ફ્રેમમાં મગોડી ગામની એક મહિલાનો ફોટોગ્રાફ છે જેની આર્થિક સ્થિતી ખરાબ થઇ જતા પોતાના પતિને પણ ગીરવે મૂકવો પડયો હતો. આજે તે મહેનત કરીને પોતાના કુટુંબનું ભરણ પોષણ કરે છે. આવા પ્રકારના ઘણા ફોટોગ્રાફ આ એક્ઝિબિશનમાં છે જેમણે મહેનત કરીને સમાજને દિશા આપી છે.

Ahmedabad: Before the upcoming all-woman PSU banks, a cooperative precedent in Gujarat. Today is International Women’s Day Jyoti Makwana begins her day walking through the alleys of Ahmedabad’s Gulbai Tekra slum, where she lives. She meets a neighbour, makes small talk with her and goads her to pay the instalment on a bank loan she had taken. As she moves on to the next house, Jyoti smiles. Mohan Makwana, an idol-maker, has asked her if men too can get such a loan.

Shri Mahila SEWA Sahakari Bank Ltd is run entirely by women, over 200 of them, and serves only women. Jyoti, who sells toys for a living, also works as a bank saathi.

The country’s first all-woman public-sector bank, announced in the Union budget, is due to come up in November. The SEWA bank has been running for decades, a cooperative set up under a trade union in 1974.

Jyoti hands over the day’s accounts to Nikita Rawal, "a hand-holder" with the bank. Nikita takes a survey of the area once every 15 days, prodding loan defaulters and savings accounts holders, at times gently, at times sternly, over cups of tea and between small talk.

Jyoti is one of over 100 women from needy backgrounds working with the bank that began under SEWA (Self Employed Women’s Association), a trade union that grew out of the textile mill labourers’ movement. It was founded by Gandhian and lawyer Ela Bhatt. Beginning with an initial capital of Rs 1 lakh collected by 4,000 women, it today has seven branches in Ahmedabad and Gandhinagar that serve four lakh needy women, most of them small trade workers (vendors) and daily wage-earners.

"With no blueprint on banking for needy women, we started by offering vanilla loans and small savings schemes that initially made losses," says Jayshree Vyas, the SEWA bank’s managing director.

"Over the years, we studied the financial needs of women and their lives, and improvised," she says. "Now, we first try and get them not to borrow from moneylenders and loan sharks at high interest rates of 10 or 11 per cent. Later, we educate them on saving small amounts from their daily wages everyday. We get them to chart out their life goals and then customise their loans according to these goals, ranging from Rs 1,000 and going up to lakhs. These women are nearly always saving for a rainy day, and the rainy day keeps coming in the form of a natural calamity, a festival, an illness, a fraud or even bad business."

The bank has developed a simple financial counselling approach through communication tools and neighborhood ‘bank saathis’ such as Jyoti. These women have easy access to customers’ homes and are from their communities. Every day, two bank saathis of each area in Ahmedabad move about to collect savings or loan instalments and deposit these with the hand-holders, who get the banking process started.

"Once they open a bank account, we start financial literacy classes through simple communication tools such as films and mobile vans," says Vyas. "We have created simple banking solutions — passbooks with an image characteristic of the loan they have taken, numbers written in Gujarati on a passbook, a savings plan explained with an ant-grasshopper story, a pension plan as kamao dikra (a son who will take care of you in the old age)."

The bank is governed by a council of 15 members, of whom the women customers themselves elect 12. "I remember not knowing how to count, and opening an account with Rs 5, and taking a loan of Rs 5,000," recalls board member Lakshmiben Makwana, 56, who lives in a chawl. "I went on to rope in 400 women. Today, I have got my three daughters and my son settled."

Apart from various savings plans, group loans and recurring deposits, the bank offers insurance for life, health, natural calamity, accident, death in the family and widowhood, sickness and assets, besides floating schemes for the entire family.

"These women are counted as high-risk in insurance, which is why we have linked savings, credit and insurance together to make it simpler for them. The interest earned from fixed deposits, too, is sent as premium for insurance," says Nikita Rawal, the hand-holder.

"The bank saathis originally were groomed from among SEWA members, but the more recent recruits have usually been savings account-holders who are well known in the area where they operate," she adds. "Sixty per cent of the bank work happens on the field, done by bank saathis who then report to the 100-odd bank executives called hand-holders."

The bank today has a share capital and reserves of around Rs 40 crore, besides a balance of Rs 200 crore. It is waiting for a licence from the RBI to open branches across the state. It recently introduced the CBS (core banking system). It has applied to the National Payment Corporations of India for linking 10,000 ATMs for its 200 debit cardholders.

One ATM is at the bank’s main branch, housed in a corporate building near the river Sabarmati. Inside are the all-women staff serving women customers. On the walls are black and white photographs of women workers in various industries in the 1930s.

And one of these frames shows current finance minister P Chidambaram, inaugurating the bank’s first pension scheme in 2006.

Visit Article: http://epaper.indianexpress.com/95291/Ahmedabad/08-March-2013#page/6/1
 

Ready Panel for Blue Print of Mahila Bank

Jayshree Vyas has been appointed to panel set up to prepare blueprint of proposed women's bank
New challenge

Jayshree Vyas was with the Central Bank of India till she joined SEWA Bank as MD in 1982.

She says the all-women bank will increase inclusion of women in the financial market and thereby make them financially independent.

Managing director of SEWA Bank, Jayshree Vyas, has been appointed to the 6-member committee of bankers and other experts constituted by the Union finance ministry to prepare a blueprint for an all-women bank. The proposed bank, which is likely to start functioning from November this year, will be fully owned by the central government.

Jayshree Vyas sees the committee's task as a challenging one and is looking forward to working with other members on the panel. "I don't have the terms of reference but it is going to be an exciting and challenging task to prepare a blueprint for such a bank in a short time. We have to submit the report by April 30," Vyas told DNA.

She was earlier with the Central Bank of India, a public sector enterprise, but she left it to join SEWA Bank in 1982 as managing director. (SEWA Bank was founded in 1974.) Vyas has a background in commercial banking as well because at the Central Bank of India, she was handling the credit and advances portfolio.

Talking about the shape the bank for women could take, Vyas said that she expects the bank to serve the needs of poor women. Currently, self-help groups (SHGs) and micro-finance institutions are attending to the financial needs of women, she said. " My experience tells me that women have an instinct, a habit of saving. We need services to channel these savings. Till now, we have compulsory savings in SHGs. A public sector bank will promote voluntary savings," Vyas said.

She further said that SHGs had contributed to financial inclusion of the people. "There are millions of them run on democratic principles. I believe the finance minister also expects the proposed all-women bank to increase inclusion of women in the financial markets and also link it with SHGs for credit," Vyas said.

When asked whether the all-women bank will be able to serve the financial needs of women, Vyas said that as it will be a public sector bank, it will have to fulfil regulatory requirements laid down by the RBI.

"But the biggest challenge before it would be how to design specific products and services which will serve its goal of banking for women," Vyas said. "Apart from voluntary savings and credit, other areas like pension and financial security will also be looked at," she added.

An all-women's bank will need to understand the lives and livelihoods of its clients.

An all-women's public sector bank can bring women into the mainstream of formal banking institutions. Women are bankable and it is a positive development that the central government has realised it needs to invest in the economic capacity of women.

In India, women form 90 per cent of the informal workforce. So, they are economically active. Their economic power may be small but it is a power. All-women's bank will enable the government to tap this power of women to invest. It is the right step towards inclusion. If one looks at formal banking status in India, about 40 per cent of the population has a bank account. Among them, women would be far fewer. The proposed banks will ascertain inclusion in the formal banking services.

However, the government can't afford to model the all-women bank on the nationalised banks. If the only difference is women employees and customers, it will defeat the purpose. All women's bank will have to be different in the financial services it offers to customers. The 'what' and 'how' is important here as one has to acknowledge that a majority of women will not have any idea about a bank or a bank account, especially in the rural areas. Most women would be under the direct or indirect influence of local moneylenders and their husbands.

Such a bank will have to offer not only savings and credit, but a package of financial services including insurance, housing loans and pension schemes. Moreover, the approach of the bank will have to be more hands-on including counsellors who can create awareness about suitable financial products and transactions that serve their lifecycle needs, and create support units. Basically, the bank will have to be more creative and compassionate in approach and try to operate closer to the local women's lives and livelihoods.

For the last three decades, the self-help group (SHG) movement has evolved and grown. It has built millions of grassroots level, democratic groups of poor women that have built their own financial and service delivery mechanism. Still, they need formal banking services. The proposed bank should design the structure to provide them banking services without disturbing their existing democratic set-up.

However, I am wedded to the cooperative ideology. Our experience with SEWA Bank has revealed that women though poor and self-employed are bankable. They are good customers and are better at repaying loans. We started giving dividends from the second year.

Some day, I would like to see SHG clusters graduating to a local area bank or a cooperative bank. It can be viable. However, the government will have to understand women's lives and livelihoods and facilitate the process. Finally, I believe, the women's bank will build up their assets, will be able to raise their productivity so as to increase their income, and, build capacity to stand firm in the competitive market.

દેશના નાણાંમંત્રી પી. ચિદમ્બરમે બજેટમાં દેશની પ્રથમ સરકારી મહિલા બેન્ક શરૂ કરવાની જાહેરાત કરી હતી. જો કે, અમદાવાદમાં છેલ્લાં ૩૯ વર્ષોથી 'શ્રી મહિલા સેવા સહકારી બેંક લિમિટેડ' ચાલે છે જે મહિલાઓ દ્વારા અને મહિલાઓ માટે જ છે. આમ તો અમદાવાદીઓએ આ બેંક વિશે અવારનવાર સાંભળ્યું જ હશે પણ હવે જ્યારે દેશભરમાં આ પ્રકારના મોડયુલ સ્થાપવાના પ્રયાસ થઇ રહ્યા છે, ત્યારે અમદાવાદની આ સહકારી બેંક આખા દેશ માટે એક ઉત્તમ ઉદાહરણ સાબિત થઇ શકે છે. એક સાવ નાનકડાં વિચારથી શરૂ થયેલી આ યુનિક બેંક આજે મહિલા સશક્તિકરણનું ઉત્તમ દ્રષ્ટાંત છે.

રૂ. ૭૧, ૩૨૦ની મૂડીથી શરૂઆત કરનાર મહિલા બેંક આજે રોજનું રૂ. ૧૦ કરોડનું ટર્ન ઓવર ધરાવે છે

સામાન્ય રીતે એવું માનવામાં આવે છે કે બજેટમાં મહિલાઓને ખાસ રસ નથી પડતો. બચત કરતી મહિલાઓ જ્યારે પોતાની મૂડી ક્યાં રોકવી તે અંગે વિચાર કરતી હોય છે ત્યારે અલ્પશિક્ષિત મહિલાઓના એક જૂથે વર્ષો પહેલા એક નાનકડી બેંક શરૂ કરીને આદર્શ ઉદાહરણ પુરૃં પાડયું હતું. જ્યારે આજે પોતાની રોજિંદી નાની બચતમાંથી બહેનો બેંકમાં પોતાની પૂંજી જમા કરાવીને પોતાના નાના મોટાં પ્રસંગો પણ પાર પાડતી હોય છે.

સમસ્યાઓને દૂર કરવા સ્થાપી મહિલા બેંક

બેંકના જનરલ મેનેજર વંદના શાહ જણાવે છે કે, 'તે વખતે મિલ કામદારોનું મજૂર મહાજન ટેક્સ્ટાઇલ એસોશિયેશન હતું, ત્યારે મજૂર મહાજનની બહેનોનું પણ એક સંગઠન બનાવવામાં આવ્યું જેના લીડર ઇલાબહેન હતા. તે સમયે ૧૯૬૯માં બેન્કિંગ સેવાનું નેશનલાઇઝેશન થયું. જેમાં સ્થાનિક બેન્કો પર ગરીબોને સહાય આપવાની કેન્દ્રની કડક સૂચના હતી, પરંતુ તે બેન્કોને ગરીબો સુધી કેવી રીતે પહોંચવું તેનો સ્પષ્ટ ખ્યાલ ન હતો અને ધિરાણ માટે ગરીબોની પાત્રતા કેવી રીતે નક્કી કરવી તેની રીત પણ બેન્કો પાસે ન હતી. આ સ્થિતિમાં ગરીબ મહિલાઓ સુધી બેન્કની સુવિધા પહોંચાડવા મધ્યસ્થ તરીકે 'સેવા'ની સહાય લેવા બેન્ક તત્પર હતી, પરંતુ જામીન વગર ધિરાણ કેવી રીતે આપવું અને બહેનોની નિરક્ષરતા જેવા મુદ્દાઓ બેન્કિંગમાં વિવિધ તબક્કે બાધારૂપ બનતા હતા. ધિરાણ મેળવ્યા પછી કઈ બેન્કનો હપ્તો ક્યાં ભરવો તેનો બહેનોને ખ્યાલ ન હતો. નિરક્ષર મહિલાને સહી કરતા પણ ન આવડે. વળી, કેટલીક મહિલાઓ પતિનું નામ લેવામાં સંકોચ અનુભવે જેને કારણે પણ સમસ્યા સર્જાતી. મજૂર વર્ગની બહેનોનાં મેલાં ઘેલા, કપડાં જોઈને બેન્કના કર્મચારીઓને મુશ્કેલી થાય. આવી પરિસ્થિતિઓને કારણે મહિલા બેન્કનું નિર્માણ કરવાની જરૂરિયાત સર્જાઇ. જ્યારે ૨૦ મે ૧૯૭૪માં બેન્ક સ્થપાવાનું નક્કી કર્યું ત્યારે શેરની કિંમત ૧૦ રૂ. રાખી હતી. છ મહિનામાં પ્રારંભિક શેર મૂડી ૭૧,૩૨૦ રૂ. થઈ, જે ૬,૨૮૭ સભ્યો પાસેથી મેળવી હતી.'

૧૫ બાય ૩૦ની ઓરડીમાં બેંક ખુલી હતી

બેન્કની શરૂઆત વર્ષ ૧૯૭૪, ૨૦મેના રોજ લાલ દરવાજા સ્થિત મજૂર મહાજન સંઘના ભોંયરામાં ૧૫ બાય ૩૦ની ઓરડીમાં થઇ હતી. તે સમયે બેન્કમાં એક મેનેજર, એક કેશિયર, બે ક્લાર્ક સહિત પાંચ જણાનો સ્ટાફ હતો. બેન્કના ફાઉન્ડર, ચેરમેન, વાઇસ ચેરમેન, મેનેજિંગ ડિરેક્ટર, જનરલ ડિરેક્ટર, અન્ય ડિરેક્ટરો તથા અન્ય સ્ટાફ તરીકે બહેનો જ ફરજ બજાવી રહી છે. આ મહિલા બેંકની એક હેડ ઓફિસ અને અન્ય છ બ્રાન્ચ અમદાવાદમાં કાર્યરત છે.

આપણી પાસે આપણી બેન્ક હોવી જોઇએ

૧૯૭૩ના ડિસેમ્બરમાં 'સેવા'ની સભામાં જૂનાં કપડાંનો ધંધો કરતાં પૂરીબહેને ઇલાબહેનને પૂછયું, 'બહેન, આપણી જોડે આપણી બેન્કના હોઇ શકે?' ઇલાબહેને જવાબ આપ્યો કે, 'આપણી બેન્ક ખોલવા માટે જરૂરી પૈસા આપણી પાસે નથી'. પછી તેમણે ઉમેર્યું કે બેન્ક ચાલુ કરવા માટે બહુ મોટી મૂડીની જરૂર છે, ત્યારે જૂના કપડાં વેચતા ચંદાબહેને કહ્યું કે,'આપણે ગરીબ ખરાં, પણ કેટલા બધા છૈયે!' ચંદાબહેનને શબ્દોએ સૌને વિચારતા કરી દીધા. સૌ બહેનોને લાગ્યું આપણી પાસે આપણી બેન્ક હોવી જ જોઈએ. જે તે સમયે સપના જેવી લાગતી આ વાતે સમય જતાં નક્કર રૂપ ધારણ કર્યું.

બેન્ક બનવા પાછળના કારણો

• ભાર ઉપાડનારા, લારી ખેંચનારા ટોપલા બનાવનારાં રદ્દી વીણનારા અને ભંગાર ટીપનારાંમાં નિરક્ષરતાનું પ્રમાણ ૯૦ ટકા.
• કેટલાંક વ્યવસાયોમાં રોકાયેલી બહેનો ઝૂંપડપટ્ટીમાં રહેતી હતી.
• શ્રમજીવી બહેનો પાસે પાકા મકાનો નહોતા.
• બહેનો અભણ એટલે લખતા વાંચતા ન આવડે.
• ધંધા માટે પૈસા બીજા પાસે ઉછીના લેતા, જેનું દિવસનું દસ ટકા જેટલું ઊંચુ વ્યાજ તેઓ ચૂકવતા.
• અન્ય બેન્કોમાં તેમની નિરક્ષરતા અને બેન્કિંગ વિશેની અજ્ઞાનતાને લીધે બહેનોને અને બેન્કના કર્મચારીઓને થતી મુશ્કેલીઓ.
• તેઓ શ્રમજીવી એટલે કપડાં ગંદા હોય સમયની મર્યાદા જેવી ઘણી સમસ્યાઓ નડી.

બેન્કની સ્થાપનામાં આવેલ અડચણો

મૂડી તો મળી ગઈ પરંતુ સહકારી મંડળીના રજિસ્ટ્રાર એની નોંધણી કરવા તૈયાર નહોતા. અરજદાર મહિલાઓ, ગરીબ અને અભણ તથા છૂટક ધંધામાં રોકાયેલી રહે એટલે રજિસ્ટ્રારને મતે આ મહિલાઓની નોંધપાત્રતા ન ગણાય. રજિસ્ટ્રારે ઇલાબહેનને કહ્યું હતું કે, આ બેન્કનો વિચાર રહેવા દો. ગરીબ બાઈઓ તમારી લોન ક્યારેય ભરપાઈ નહીં કરી શકે પણ ઇલાબહેન બેન્ક બાબતે મક્કમ હતા. આખી રાત મહેનત કરીને ઇલાબહેને તે ૧૫ બહેનોને સહી કરતા શીખવ્યું. પણ રજિસ્ટ્રાર પ્રભાવિત ન થયા. પછી, ઇલાબહેને પાસબુક પર ફોટો ચોંટાડવાનું સજેશન આપ્યું ને બેન્કનું રજિસ્ટ્રેશન થયું. આમ, ઇલાબહેનની મક્કમતાને લીધે આ બેન્ક શરૂ પણ થઇ તથા ૨૦ મે ૨૦૧૩માં સફળતાપૂર્વક ૪૦માં વર્ષમાં પ્રવેશશે.

આપણે ગરીબ ખરાં, પણ કેટલા બધા છૈયે!: ઇલાબહેન ભટ્ટ

'બેન્ક બનાવવા પાછળના બે મુખ્ય કારણો હતા કે એ લોકો શ્રમજીવી અને પૈસાની ખેંચ. બહેનો ધંધો કરવા માટેના સાધનો ભાડે લાવે, ધંધા માટેની મૂડી પણ ઉછીની લાવે એટલે કમાણી ખાસ ન થાય. લોન લેવામાં બહેનો અને બેન્ક બંનેને અઘરું પડતું. બેન્કના રાષ્ટ્રીયકરણ સમયે ગરીબો સુધી બેન્કને જવાની વાત, કોને ગરીબ ગણવા તેવા પ્રશ્નો ઉપસ્થિત થતાં એટલે બહેનોની પોતાની બેન્કનો કોન્સેપ્ટ આવ્યોને સંગઠનની ચંદા બહેનનું ઇન્પિરેશનલ એ વાક્ય 'આપણે ગરીબ ખરાં, પણ કેટલા બધા છૈયે!' એ મહિલા બેંકનો વૈચારિક પાયો નાખ્યો. આજે બેન્ક રોજનું દસ કરોડનું ટર્નઓવર કરે છે.'

- ઇલાબહેન ભટ્ટ, 'સેવા'ના અને 'શ્રી મહિલા સેવા સહકારી બેંક લિમિટેડ'ના ફાઉન્ડર

બેન્કની શરૂઆતની સ્થિતિ

• શેર મૂડી રૂ. ૭૧,૩૨૦
• સભ્યો ૬,૨૮૭
• ૧૦૦ જેટલા લેજરમાં ખાતા બનાવાયા.

મહિલા બેન્કની વર્તમાન સ્થિતિ

• ૧૮૦ કરોડ રૂપિયાની કાર્યકારી મૂડી (વર્કિંગ કેપિટલ)
• એક લાખ શેર હોલ્ડર
• સાડા સાત કરોડ શેર કેપિટલ
• શરૂઆતથી અત્યાર સુધીમાં સાડા ચાર લાખ ખાતેદારો
• ૧ લાખ ૧૭ કરોડ બેંક ડિપોઝિટ
• મુખ્ય ઓફિસ લાલદરવાજા ખાતે તથા બહેરામપુરા, રખિયાલ, માધુપુરા, વાસણા, સાણંદ અને ગાંધીનગર એમ મહિલા બેંકની સાત બ્રાન્ચ છે
• એટીએમ મશીન પણ ધરાવે છે.
• ૧૫ બોર્ડ મેમ્બર, ૨૦૦ સ્ટાફ અને ૧૦૦ જેટલા બેન્ક સાથીઓ કાર્યરત છે

બેન્કની સ્થાપનાના સાક્ષી બનવાનો આનંદ છે : વંદના શાહ

'હું એકવીસ વર્ષની હતી ત્યારથી બેન્ક સાથે જોડાયેલી છું. એટલે તેની સ્થાપનાથી લઈને આજની સ્થિતિના સાક્ષી બનવાનો મને આનંદ છે. ઇલાબહેન પાસે શીખેલી કે આપણે બહેનોને આગળ લાવવી છે તો એ આપણી પાસે નહીં આવે આપણે તેમની પાસે જવું પડશે. ત્યારે અમે જે-જે ગલીમાં એક ઘર નક્કી કરતા ત્યાં બહેનો પૈસા ઉપાડવા, જમા કરાવવા આવતી. આવી રીતે દરેક વિસ્તારમાં કામ કરતા આજે અમારી એક મુખ્ય અને ૬ ગૌણ એવી શાખાઓ પણ ધરાવીએ છીએ. વળી જ્યારે મોબાઈલ નવા આવ્યા હતા ત્યારે બહેનોને ટેક્નોલોજી સાથે જોડવા મોબાઈલ લોન પણ આપી હતી. જ્યારે હોમ લોન અન્ય બેંકોને વ્યર્થ લાગતી હતી ત્યારે આ બેંકે હોમ લોન જેવી સુવિધા પણ ઉપલબ્ધ કરાવી છે. સ્વાવલંબનની પેશન યોજના માટે આજે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા બેંક એગ્રિગેટર છે.

- વંદના શાહ, જનરલ મેનેજર - શ્રી મહિલા સેવા સહકારી બેંક લિ.

આ લોકો ચલાવે છે મહિલા બેન્ક

• જેમને બેન્કની સ્લિપ ભરતા નથી આવડતી તેવી બહેનો માટે સ્લિપ ભરનાર વ્યક્તિ રોકવામાં આવ્યા છે. પૈસા ભરવા અને ઉપાડવા માટેની લાઇનમાં અન્ય બેન્કમાં ડિસ્પ્લેમાં દર્શાવાતા નંબરની જગ્યાએ અહીં બહેનોનું નામ એનાઉન્સ કરવામાં આવે છે.
• આજે પણ ઓછું ભણેલી બહેનો અને શ્રમજીવી બહેન બેન્કમાં ફરજ બજાવે છે. જેમ કે, એસએસસી પાસ મંજુલાબહેન વાઘેલા બેન્કના સફાઇ કામદારોના લીડર હોવાની સાથે બેન્કના ચેરમેન પણ છે.
• બાકીના ડિરેક્ટર જૂના કપડાં વેચનાર, પોટલા ઊંચકીને રોજી મેળવનાર, બીડી બનાવનાર, કાગળ વીણનાર, ફેક્ટરીમાં કામદાર, અગરબત્તી બનાવનાર, શાકભાજી વેચનાર વગેરે છે.
• બોર્ડના નિયમ પ્રમાણે બોર્ડમાં બે પ્રોફેશનલ ડિરેક્ટર તરીકે એક એમડી પદે સીએ છે, મહિલા બેંકના ડિરેક્ટર ઇકોનોમી અને મેથ્સ જેવા બે વિષયમાં માસ્ટર છે.

It was the early seventies. Around the time when the National Dairy Development Board was established in Anand and the White Revolution or Operation Flood – the largest dairy development in the world – had been launched. Co-operatives were creating waves of change.

A small group of migrant women living on the streets of Ahmedabad were working as cart-pullers in the cloth market. They approached Ela Bhatt who was heading the women's wing of the Textile Labour Association then to help them find shelter.

While accompanying them around the streets where they lived and the place where they worked, Elaben met other working women - head-loaders, carrying loads of clothes between the wholesale and retail markets. As she sat with them on the steps of the warehouses where they waited for work, they discussed their jobs and their low and erratic wages.

Ela Bhatt wrote an article for the local newspaper on the problems of the head-loaders. The cloth merchants countered the charges against them with a news article of their own, denying the allegations. The Women's Wing reprinted the merchants' claims on the cards and used it to get the benefits from the merchants.

Soon word of this effective ploy spread and a group of used garment dealers approached the Women's Wing with their own grievances. During a public meeting of these women, a woman suggested they form an association of their own. This was the beginning of Self-Employed Women's Association (SEWA) in December 1971.

A year later, women realized that the money they earn is spent, at times on small indulgences. The savings were too small for them to take time off work to go and deposit in a bank. They were also illiterate and found it daunting to enter the formal environment of a bank with its tough-looking security and important-looking officers sitting behind intimidating desks. They would rather save just in case tomorrow a crisis comes knocking on her door.

They decided through SEWA to set up a bank of their own which would have products and services suitable to their needs. SEWA Bank which is a cooperative bank by these women was established. Today, Laxmibai a trader manages to put away Rs.200 every month in her SEWA Bank account, Vaishali a housemaid stashes away Rs.100-Rs.150 every month and Varshaben a beedi roller saves Rs.75 every month. Today, SEWA Bank has a deposit outstanding of Rs.111.26 crore from nearly 4 lac women and the same money is used to extend loans to borrowers. The loan outstanding of the bank is Rs.56.22 crore. The Bank declared a profit of Rs.94.43 lac last year.

So, how is this bank different from the regular banks? We caught up with Jayshree Vyas, Managing Director of SEWA Bank.